2013 - 2017

Nieuwe Zeesluis Terneuzen

2013 - 2017

Nieuwe Zeesluis Terneuzen

Het sluizencomplex Terneuzen is gelegen tussen de Westerschelde en het Kanaal Gent – Terneuzen. Het vormt een nautische toegang richting Gent, en is als een grensoverschrijdend Belgisch -Nederlands kanaal belangrijk voor de haven van zowel Terneuzen als Gent. De Nieuwe Sluis zorgt voor een grotere capaciteit en vlottere doorstroming van binnenvaartschepen en grotere zeeschepen, en vormt daarmee een economische impuls voor de Zeeuws-Vlaamse en Gentse Kanaalzone.

Locatie

Terneuzen

Opdrachtgever

Vlaams-Nederlandse Schelde commissie

Jaar
2013 - 2017 (Ontwerp) 2017 - 2024 (Uitvoering)
Samenwerking

A&E Architecten (ontwerp gebouwen en brug), Arcadis (Landschapsplan), Kleurbureau (Kleuradvies)

Oppervlak

66 ha

Bureau B+B deed voor de inpassing van de sluis een variantenstudie, een inpassingsvisie en maakte het Esthetisch Programma van Eisen op (EpvE) voor de inpassing van de Nieuwe Sluis. In de inpassingsvisie en het EpvE zijn de randvoorwaarden voor de landschappelijke inpassing en de vormgeving van alle gebouwde objecten en sluisgewonden objecten benoemd. Bureau B+B nam vervolgens deel aan de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit en Vormgeving om het ontwerp en de uitvoering te toetsen en te begeleiden. In oktober 2024 is de Nieuwe Sluis feestelijk in gebruik genomen.

De inpassing van de Nieuwe Sluis Terneuzen – één van de grootste sluizen ter wereld – binnen een al bestaand sluizencomplex is een complexe opgave. Binnen de zeer beperkte ruimte en de harde functionele en veiligheidseisen vanuit een sluisontwerp is het vaak moeilijk om ook verblijfskwaliteit te genereren. Bureau B+B benaderde de ruimtelijke kwaliteit juist als ondersteunend aan de functionaliteit en veiligheid van een sluis. We zoeken naar heldere logische lijnen en eenduidigheid. Binnen de immense schaal van de sluis zorgen goed gekozen en ontwerpen verblijfsplekken voor binding met de plek.

Kenmerkend voor het sluizencomplex Terneuzen is de openheid van het terrein: lange zichtlijnen worden afgewisseld met besloten plekken aan de flanken en verschillende boomgroepen. Het terrein heeft daarmee een parkachtige kwaliteit. De begeleiding van bomen langs het kanaal en voorhaven is een landschappelijk structurerend element. Het sluizencomplex vormt hierin een onderbreking die de oost-west verbinding met Terneuzen accentueert. De flanken met de kleinere sluizen hebben een meer besloten karakter met boomgroepen.

Voor de inpassing de gebouwen is gezocht naar een heldere beeldtaal passend bij de bestaande utilitaire gebouwen op het complex: eenvoudige betonframes met een invulling van metselwerk. Het bediengebouw bevat een viertal gebruikers met een gezamenlijke entree. De entree is duidelijk herkenbaar vanaf de toegangsweg en de interne ontsluitingsstructuur (gang) is afleesbaar in de glazen gevelpanelen naast de entreepui. De bedienruimte is niet expressief gemaakt omwille van de eenvoud.

De huidige basculebruggen zijn zeer kenmerkend voor het Sluizencomplex. Ze zijn al van veraf te zien waardoor de bruggen een belangrijke bijdrage leveren aan de identiteit van de plek. Het spel van de bruggen zorgt voor samenhang tussen de huidige drie sluizen. De nieuwe bruggen zijn om die reden ook als basculebrug uitgevoerd. Het kleurenschema voor de drie sluizen staat voor de verandering van de kleur van het water van zout naar brak en naar zoet.

 

Er is een diversiteit aan beplantingstypes met als belangrijkste ecologische waarde de aanwezigheid van orchideeën en de zeer zeldzame vijfvlek-sint-jansvlinder. De op het sluizencomplex aanwezige voedselarme grond, rijk aan bodemschimmels, was hiervoor ideaal. Bij de start van de bouw is zandgrond met orchideeën weggegraven en opgeslagen. Dit, samen met het maaisel van dit terrein met daarin zaden van de orchideeën, is later uitgestrooid op aangevoerde voedselarme grond op het sluisplateau. Dankzij deze combinatie van geschikte grond en zaden kunnen de orchideeën op termijn terugkeren. Net als de insecten die hier altijd leefden. Het landschap rondom de Nieuwe Sluis heeft een open karakter gekregen. Dit is gunstig voor de orchideeën en maakt het open karakter van het Zeeuwse landschap voelbaar.

Het belangrijkste cultuurhistorische element is het monument voor de in de Tweede Wereldoorlog. Dit monument stond bij de Middensluis, ter nagedachtenis aan vijf leden van Rijkswaterstaat die door de Duitsers werden gefusilleerd nadat ze hadden getracht hadden explosieven uit de Middensluis te verwijderen. Het monument heeft een prachtige nieuwe plek gekregen met uitzicht over het gehele complex. In de keermuur en de verharding zijn de basalt blokken, natuursteen platen en de koperen cijfers uit de kolk van de Middensluis verwerkt. Rond de open plaats zijn vijf monumentale bomen geplant die symbool staan voor de vijf gevallen verzetsstrijders. Naast deze verblijfsplek zijn er nog zes verblijfsplekken gemaakt waar met hergebruikte meerpalen zitplekken zijn gecreëerd. Bij elke verblijfsplek is in het maaiveld een kaart van het sluizencomplex opgenomen.